Nghi lễ dân gian 'tế nhị' nhất Việt Nam

[size=2]Mỗi lần hô “linh tình … phộc!”, người đàn ông sẽ cầm biểu tượng dương vật bằng gỗ đâm vào biểu tượng âm vật cũng bằng gỗ mà người phụ nữ đang cầm trong bóng tối. Nếu trúng, đó là điềm may mắn cho cả làng trong năm.[/size] Đêm 11 tháng Giêng âm lịch, hàng nghìn người dân xã Tứ Xã (huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ) và các vùng lân cận đã đội mưa, chịu rét để xem lễ hội Trò Trám, còn gọi là lễ hội “Linh tinh tình phộc” – lễ hội độc đáo có một không hai của người dân xóm Trám, xã Tứ Xã.

Nói đây là lễ hội “tế nhị” và phồn thực nhất Việt Nam quả không sai. Tất cả các trò diễn xướng trong lễ hội đều có một sự ẩn dụ về khả năng sinh sôi nảy nở của con người.

Nghi lễ "tế nhị" linh tinh tình phộc, mô tả cảnh giao hợp dựa trên tín ngưỡng phồn thực. Ảnh: Đặng Tuyền.

Mở đầu, các trò như: đi cày, cấy, câu cá, đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua Xuân - bán Xuân và dạy học được trình diễn tại sân miếu Trò. Tiếp đó là trò “Tứ dân chi nghiệp”, miêu tả một cách dân dã nhất những nghề xưa như Sĩ, Nông, Công, Thương…

Tâm điểm và cũng là linh hồn của Trò Trám là “lễ mật” diễn ra lúc nửa đêm 11 rạng ngày 12 tháng Giêng âm lịch. Đây là thời gian giao hòa giữa trời và đất, ngày cũ qua và ngày mới bắt đầu. Sau lễ tế (bắt đầu vào lúc 23 giờ) do các cụ cao niên trong làng thực hiện, đến đúng 0 giờ (ngày 12 tháng Giêng), cụ thủ từ miếu Trò thắp hương và bắt đầu rước “nõ nường” - hai vật tương trưng cho giới tính nam và nữ (làm bằng gỗ và sơn màu đỏ) đặt thờ trong miếu Trò và trao cho đôi nam nữ đã được chọn từ trước.

Lúc này, đèn, nến trong và ngoài miếu tắt phụt, cụ chủ tế hô “linh tinh tình … phộc”, hai nhân vật chính: nam cởi trần đóng khố cầm nõ, nữ mặc váy đeo yếm đào cầm nường làm các thao tác như giao hợp của người nam và người nữ. Nếu ba lần đâm trúng – mùa màng tươi tốt, bội thu; hai lần – được mùa; một lần là làm ăn kém …Trong đêm tối chủ tế nghe tiếng “cạch” đủ ba tiếng đèn lại sáng. Phút ấy gọi là phút “thiêng”, “dập” chiêng trống để mừng và kính báo với thần linh, thiên địa biết “lễ mật” đã thành công.

Nếu như ngày trước, sau 3 câu khẩu lệnh “linh tinh tình phộc”, cụ thủ từ sẽ hô to “tháo khoán”. Mọi người hò reo, các đôi trai gái trong làng được “tự do” mọi chuyện ngoài rừng trám. Cô nào mang thai trong dịp đó là lễ “hèm” của làng đã thành công, đem lại điều may mắn cả năm cho gia đình và làng xã. Những đứa trẻ được sinh ra trong đêm “linh tinh tình phộc” làng chấp nhận vì họ cho rằng những đứa trẻ đó sẽ đem lại sự phồn thực cho cả làng.

Ngày nay, tục “tháo khoán” không còn, chỉ còn hò reo vui vẻ nhưng tín ngưỡng phồn thực và hoạt động tính giao vẫn được tôn vinh và trở thành linh thiêng, chứa đựng ý niệm và nguyện ước về sự phát triển phồn vinh của cư dân nông nghiệp.

Một hoạt động diễn trò trong lễ hội Trò Trám. Ảnh: Đặng Tuyền.

Sáng ngày hôm sau (ngày 12 tháng Giêng âm lịch) là lễ “Rước lúa thần” cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi.

Ông Nguyễn Hồng Toàn, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Tứ Xã cho biết: đây là lễ hội dân gian mang đậm tính phồn thực của vùng trung du, đồng bằng châu thổ sông Hồng, phản ánh ước nguyện sinh tồn, cầu mong con người cùng muôn vàn cỏ cây được sinh sôi, phát triển, xã hội phồn thịnh, đời sống no ấm, hạnh phúc …

Cũng theo ông Toàn, đây là lễ hội thu hút được rất nhiều khách thập phương đến tham gia. Năm nào, lượng khách đến với lễ hội cũng tăng hơn năm trước đó.