Người sói: huyền thoại và lý giải khoa học

Đa số chúng ta đều “làm wen” với người sói qua điện ảnh. Sự chuyển dạng thành người sói đã thách thức các nhà tạo hiệu quả đặc biệt trên phim ảnh. Một đàn sói móng vuốt nhọn hoắt, mình đầy lông lá. tiếng hú ghê rợn thường là sự minh hoạ cho mộ khởi đầu rùng rợn, huyền bí và ma quái. Dù dựa trên truyền thuyết, huyền thoại và ghi chép những trường hợp bị buộc là người sói, các nhà tạo hiệu quả đặc biệt vẫn tùy thuộc nhiều vào óc tưởng tượng của đạo diễn để dựng hình ảnh người sói. Để có cái nhìn chính xác hơn chúng ta cần lùi xa hơn về quá khứ.

Huyền thoại về người sói

Vào thế kỉ thứ nhất, tác giả người La Mã Petronius đã thuật lại trong câu chuyện Satyrion một hình ảnh về người sói khá chi tiết: dưới ánh trăng, nạn nhân cởi bỏ quần áo và hoá thành con sói khát máu làm hãi hùng cả một vùng quê. Đến thế kỉ thứ 5, tác giả người Hy Lạp Herodotus dẫn lời của dân làng Scythian kể về việc chuyển dạng thành sói hàng năm của một số hàng người hàng sói. Ở những thế kỉ sau chính sói mới là vấn đề nghiêm trọng khi số lượng tăng mạnh theo diện tích ngày càng lan rộng của rừng, chúng tiêu diệt cừu vì đây là thức ăn “khoái khẩu” của sói. Tại Anh, người ta đua nhau săn sói đến nổi chúng gần như tuyệt chủng vào khoảng năm 1500. Nổi sợ hãi loài sói của dân chúng lại châm ngòi cho nhiều báo cáo về người sói, các câu chuyện rùng rợn và giật gân.





Theo các câu chuyện được lưu truyền, bất kì sự chuyển dạng người - sói là ngẫu nhiên hay cố ý, nó chỉ xảy ra vào lúc tối trời, trăng tròn và người sói săn đuổi, giết và ăn thịt thú vật, thậm chí cả con người. Các nạn nhân được người sói “lưu tâm” thường là các cô gái trẻ, trong các cuộc tấn công thường xảy ra nạn nhân bạo hành về tình dụ, cưỡng bức và ăn thịt khi người sói đang ở dạng sói. Vào thời Trung cổ, nếu sói bị bắt giữ sẽ chuyển về dạng người và bị tiêu diệt. Đôi khi, người sói được chữa trị bằng cách gọi tên hay lúc đang ở dạng sói hoặc nhỏ vài giọt máu, nhưng nói chung việc chữa khỏi hoàn toàn khó thực hiện.

Các vụ người sói được ghi chép lại

Dưới thời Trung cổ, cái nhìn về người sói tỏ ra ít thù nghịch nhất, như câu chuyện vào thế kỉ thứ 12, do Lai de Bisclavret kể lại. Một phụ nữ Anh phát hiện chồng mình - một hiệp sĩ - là người sói nên bố chí để đánh cắp quần áo của chồng trong lúc ông ta đang biến dạng. Vì thế người chồng không thể hoàn nguyên thành người. Một thời gian sau khi chống biến mất, bà ta lấy một hiệp sĩ khác. Người chồng cũ sau đó tìm cách quay về triều đình, thu hút sự chú ý của vua và tố cáo âm mưu phản bội của vợ: ông ta trở lại tước hiệp sĩ, khôi phục vị thế trong khi bà vợ bị tước mất danh hiệu.





Nhưng sang thế kỉ 16 – 17, nạn phù thủy nổi lên khắp Châu Âu và người sói bị cho là sự “thông đồng giữa phù thủy và quỷ Satan”. Tại Pháp năm 1570, Gilles Garnier - một kẻ sống ẩn dật - bị dân làng buộc tội khi xảy ra nhiều vụ chó sói tấn công trẻ em trong vùng quanh Dole. Gilles bị bắt và tra tấn, sau đó thú nhận chi tiết các tấn công và ăn thịt nạn nhân. Hắn bị thiêu sống. Tại vùng Jura (Pháp) vào năm 1598, cả gia đình Gandillon bị buộc tội là người sói theo lời tự thú cũng bị hành quyết.





Các nhân chứng của vụ người sói Peter Stubbe vào năm 1589 đều cho biết trong vùng Cologne (Đức) xảy ra nhiều vụ người sói này tấn công tình dục rồi sát hại. Trong một cuộc săn đuổi, người ta phát hiện Stubbe đang “vứt bỏ thắt lưng chó sói, trở thành người” để trốn thoát sự rượt đuổi của đàn chó nhà. Cả Châu Âu nhìn nhận Stubbe là người sói của Cologne. Hắn từng xâm phạm cả chị và con gái mình, có ham muốn tình dục rất bạo lực. Cuối cùng, Stubbe bị hành hình. Đến khi nạn phù thủy chìm dần, việc tố cáo người hóa sói cũng vắng dần. Đến cuối thập niên 1660, chỉ có tội tấn và giết người mới bị xử tại tòa, người sói bị cho là ảo giác nên không được chấp nhận. Dù người sói đã “biến mất” tại tòa án, nhưng kí ứcvà các câu chuyện truyền miệng chưa phai nhạt. Khi vùng Geraudan ở miền Trung Nam nước Pháp có gần 50 bị một quái vật giống sói giết chết, tin đồn về người sói lại đầy lên. Về sau các cuộc tấn công được quy cho một đàn sói kéo ngang qua vùng, nhưng nhiều nhân chứng khẳng định “đã trông thấy người sói” và điều này vẫn còn là bí mật.





Giới khoa học nói gì?

Đã có nhiều người thử giải thích nguyên nhân của hiện tượng người sói, nhưng họ chỉ đưa ra các giả thiết. Các nhà phân tâm học thì cho đây là một chứng bệnh hoang tưởng hóa sói (lycanthropy), đặc biệt là tiếng hú của người bệnh tâm thần rất giống tiếng hú của chó sói. Chứng tâm thần này thúc đẩy cảm giác thích hành hung, khủng bố trong người mắc phải. Peter Stubbe là một dạng giết người hàng loạt do rối loạn thần kinh kèm theo cảm giác thích ăn thịt đồng loại như những tội phạm ăn thịt người ngày nay. Có một số người tin rằng mình là người sói - một dạng tự kỷ ám thị - và cố hành động cho phù hợp. Đây là một chẩn đoán được giới y học công nhận như một bệnh tâm thần.





Chứng hoang tưởng hoá sói đôi khi được quy cho yếu tố di truyền hoặc do tác dụng có một số loại thuốc gây ảo mạnh (như thuốc belladona tạo cảm giác da có đầy lông lá). Với thứ ảo giác này, người bệnh khoác lên người bộ da thú và phạm tội. Ngoài ra, một số chứng bệnh y học khác cũng được đưa ra để giải thích về người sói như ngộ độc nấm cựa gà (ergot poisoning), loạn chuyển hóa porphyrin, bệnh dại…, nhưng việc chẩn đoán y học không giải thích được vì sao con người cứ khăng khăng là có người chuyển dạng được thành sói. Có lẽ hiện tượng người sói giúp nói lên khía cạnh đen tối của bản chất con người, những yếu tố man rợ vẫn ẩn chìm trong xã hội hiện đại.